Του Φάνη Ζουρόπουλου

Την  Τρίτη 17 Σεπτεμβρίου 2019 (Σοφίας, Πίστεως, Ελπίδας και Αγάπης των Μαρτύρων), συμπληρώνονται 75 χρόνια από την αναίμακτη σχεδόν αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων κατοχής και την απελευθέρωση της πόλης του Αιγίου, ύστερα από 3,5 χρόνια σκληρής κατοχής. (Οι Γερμανοί κατέλαβαν το Αίγιο αρχές Μαϊου του 1941, μπαίνοντας από δύο πλευρές, από την παλαιά εθνική οδό Κορίνθου-Πατρών και από την Πατρών-Αιγίου, αφού είχαν περάσει με ότι πλοιάριο βρήκαν τον πορθμό Αντιρρίου-Ρίου).

Στη συνέχεια παρέδωσαν την πόλη στους Ιταλούς και ξαναγύρισαν αρχές του 1943 όπου παρέμειναν σαν απόλυτοι κυρίαρχοι της πόλης μέχρι τις 17/9/44.

Οι ετοιμασίες για την αναχώρηση των Γερμανών είχαν αρχίσει από τις 14/9/44 και είχαν γίνει αντιληπτές από τους κατοίκους μέσω των συνεργατών τους, ενώ το γνώριζαν και οι αντάρτες τους ΕΛΑΣ αλλά και οι Βρετανοί πράκτορες της αντικατασκοπίας (Μ16 καιSOS) που βρίσκονταν στην Αράχωβα και στα χωριά των Καλαβρύτων.

Η αναχώρηση έγινε από την παραλία του Αιγίου με καΐκια που είχαν κατασχέσει και ένα παλιό αντιτορπιλικό που είχαν πάρει από τους Εγγλέζους και μαζί τους πήραν 14 Αιγιώτες ομήρους τους οποίους εκτέλεσαν έξω από την Ιτέα, πριν πάρουν το δρόμο μέσω Μπράλου προς Λαμία και από εκεί με τραίνα προς την Γιουγκοσλαβία.

Επικεφαλής των αποχωρούντων Γερμανών ήταν ο ταγματάρχης Έρικ Μπούσε και ο περιβόητος Κόντραντ Ντόνερ, ο οποίος είχε πάρει μαζί του μία φίλη του (με την οποία συζούσε), που την εγκατέλειψε στη Θεσσαλονίκη και τρεις «δικούς του» ανθρώπους, τον Σπύρο Γιαννακόπουλο (που στο παρα-πέντε πριν ανέβει στο πλοίο, την κοπάνησε και τρέχοντας ανέβηκε μέσω της τρύπας στον Άγιο Ανδρέα), τον Δημήτρη Παναγόπουλο ή Βάγια ή Γύφτο και τον Αντώνιο Μπάρτζη (από το Κιάτο) με τους οποίους κατόρθωσε να φτάσει την Γερμανία, παρόλο που ολόκληρη η οπισθοχωρούσα δύναμη αποδεκατίστηκε από τους Παρτιζάνους τον Τίτο στα υψίπεδα της Γιουγκοσλαβίας. Αξίζει να επισημανθεί ότι από τους 14 Αιγιώτες ομήρους, που εκτελέστηκαν στην Ιτέα, σώθηκε ο Α.Μαραβέλιας από την Τέμενη, ο οποίος πολλά χρόνια μετά σκοτώθηκε σε τροχαίο ατύχημα στην Νότια Αφρική, όπου είχε μεταβεί σύμφωνα με μαρτυρία της εγγονής του Αλεξίας, για να δει τα παιδιά του που κατοικούσαν εκεί.

Ο τελευταίος Γερμανός στρατιώτης έφυγε από την τότε Κομαντατούρ που ήταν στην οδό Δεσποτοπούλων (δίπλα στο 4ο δημ. σχολείο) απογευματινές ώρες της 17/9/44, ανέβηκε στην τρίκυκλη μοτοσικλέτα στην οποία φόρτωσε δύο τσάντες, με κατεύθυνση την Πάτρα η οποία απελευθερώθηκε 15 ημέρες αργότερα, όχι τόσο ήσυχα όσο το Αίγιο.

Την επομένη το πρωί 18/9/44, πριν ξημερώσει 3 Βρετανοί πράκτορες της Μ16 κατέβηκαν με αυτοκίνητο του Ερυθρού Σταυρού στο Αίγιο, έσπασαν με κλωτσιές την πόρτα της άδειας Κομαντατούρ, άρπαξαν δεκάδες φακέλους και αρχεία και εξαφανίστηκαν… Οι πρώτοι αντάρτες μπήκαν στην πόλη το βράδυ της 18ης Σεπτεμβρίου και αφού οι κάτοικοι είχαν αρχίσει από το πρωί τους πανηγυρισμούς βγαίνοντας στους δρόμους… με ελληνικές σημαίες, ενώ οι καμπάνες της Φανερωμένης κτυπούσαν ασταμάτητα. Λίγο πριν φύγουν οι Γερμανοί, έβαλαν φωτιά σε μία αποθήκη στην παραλία που ανήκε στον πατέρα του Νίκου Κουνινιώτη (μετέπειτα δημάρχου της πόλης), στην οποία υπήρχαν καύσιμα ενώ ανατίναξαν και τρία κάρα γεμάτα δυναμίτες, με αποτέλεσμα να προκληθεί πυρκαγιά στην παραλία που διήρκεσε μέχρι την επομένη, ενώ μαύρα σύννεφα καπνού σκέπασαν την πόλη. Αρκετές ημέρες αργότερα τμήματα του ΕΛΑΣ μπήκαν στην πόλη και παρέλασαν στην Μητροπόλεως μπροστά στους επισήμους, ενώ στο λιμάνι κατέπλευσε και ένα καράβι του ΕΛΑΝ (ναυτικό του ΕΛΑΣ), μέσα στο οποίο κρατούσαν μερικούς Γερμανούς αιχμαλώτους.

Στις 14 Οκτωβρίου, αφού η τάξη και η νομιμότητα είχαν αποκατασταθεί στο Αίγιο, ήλθε με μεγάλη συνοδεία έφιππων μαυροσκούφηδων ο Άρης Βελουχιώτης ο οποίος αποθεώθηκε από τους κατοίκους, μιλώντας από το μπαλκόνι του ξενοδοχείου «Σπλέντιτ» στην πλατεία Αγίας Λαύρας (πάνω από τα σημερινά ΕΛΤΑ). Από το ξενοδοχείο αυτό (όπου και διανυκτέρευσε) ο Άρης έστειλε στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, που είχε ήδη φθάσει στην Πάτρα από τη Μ. Ανατολή μέσω Καλαμάτας, την περίφημη επιστολή στην οποία του ζητούσε να συνεργαστούν για να επιτευχθεί η εθνική συμφιλίωση και η Ελλάδα να μην οδηγηθεί στον αδελφοκτόνο εμφύλιο. Παρά και τις προσπάθειες του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, που στην ουσία συμφωνούσε απόλυτα με τον Άρη, τα πράγματα εξελίχθηκαν τελείως διαφορετικά…

75 χρόνια λοιπόν πριν, σαν σήμερα το Αίγιο απελευθερωνόταν από τα ναζιστικά στρατεύματα, έχοντας πληρώσει με αίμα και θυσίες τα 3,5 χρόνια της κατοχής, αλλά σε μία τρομερή συγκυρία, όπως και στις 21 Μαρτίου 1821 χωρίς μάχη και απώλειες. Δεν είναι και πολλά χρόνια, υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που ζουν και τα θυμούνται, καλό θα ήταν αυτή την ημέρα να κάνει κάτι ο δήμος και τα πολιτιστικά του παρακλάδια για να την μάθουν και οι νεώτεροι…

Καλά τα τραγούδια και οι χοροί, αλλά και την ιστορία –ειδικά του τόπου του- όποιος δεν την ξέρει, έχει πει κάποιος σοφός, «είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει, καμιά φορά και σαν κωμωδία»…


* Ο Φάνης Ζουρόπουλος είναι εκτελεστικός Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και Τ. Πρόεδρος της Ένωσης Επαρχιακού Τύπου.

Author: Φάνης Ζουρόπουλος