Του Νικήτα Σίμου

Στις 19 Ιουλίου ο Ρώσος πρόεδρος ταξίδεψε στην Τεχεράνη προκειμένου να συναντηθεί με τον πρόεδρο του Ιράν και τον πρόεδρο της Τουρκίας, με κύρια θέματα τον ουκρανικό πόλεμο και τη συριακή κατάσταση. Ενδεχομένως όμως  οι τρεις πρόεδροι να είχαν και κάποιες άλλες  προτεραιότητες. Ο πρόεδρος Πούτιν είχε την πρόθεση να δείξει ότι παρά τις δυτικές προσπάθειες η Ρωσία δεν είναι απομονωμένη στη διεθνή σκηνή, ενώ ο πρόεδρος Ερντογάν επεδίωκε να πάρει το πράσινο φως για μια επέμβαση στη Συρία με την οποία απειλεί επί μήνες και επίσης να διευκολύνει την επανέναρξη εξαγωγών σιτηρών από την Ουκρανία. Για τον Ιρανό πρόεδρο Ραϊσί η ατζέντα θα εστιαζόταν στο εμπόριο και στην εξασφάλιση των ιρανικών συμφερόντων στη Συρία και την ευρύτερη περιoχή.

Συμβολισμός επίσκεψης Πούτιν

Η επίσκεψη Πούτιν στην Τεχεράνη είχε έναν έντονο συμβολισμό και μήνυμα προς τη Δύση, υπογραμμίζοντας ότι η Ρωσία δεν είναι απομονωμένη και ότι θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τις άλλες χώρες, όπως και παλαιότερα. Κατά τη ρωσική οπτική, ο πρόεδρος Μπάϊντεν επισκέφθηκε την περιοχή δημιουργώντας προβλήματα για τους Ιρανούς, ενώ ακολούθησε ο Πούτιν ανακαλώντας  τις καλές σχέσεις με την Ισλαμική Δημοκρατία  και δείχνοντας παράλληλα πόσο ικανή είναι η Ρωσία να διατηρήσει ανοικτό διάλογο με όσους το επιθυμούν. Στο πλαίσιο αυτό υπογράφτηκε συμφωνία μεταξύ Gazprom και του ομόλογου φορέα του Ιράν για έργα υποδομής στο Ιράν σχετικά με την εξόρυξη και μεταφορά ιρανικού φυσικού αερίου. Ένα άλλο μήνυμα του Ρώσου προέδρου ήταν, ότι αν και η Ρωσία "πολεμά την ναζιστικοποίηση" στην Ουκρανία δεν λησμονεί τον αγώνα για σταθερότητα στη Συρία, με κύριο αποδεκτή την Τουρκία και λιγότερο το Ιράν.

Τουρκικές επεκτατικές βλέψεις
Κύριος στόχος του Ερντογάν στην Τεχεράνη ήταν να αποσπάσει τη συγκατάθεση Ρωσίας και Ιράν για τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία, αν και οι δυο χώρες είχαν από τον Ιούνιο καταστήσει σαφή την αρνητική θέση τους. Ο Ιρανός πρόεδρος  δήλωσε στη συνάντηση ότι: "Η τύχη της Συρίας θα πρέπει να αποφασιστεί από τον συριακό λαό χωρίς ξένες παρεμβάσεις και παρουσίες", βάζοντας τέλος στις τουρκικές επιδιώξεις τουλάχιστον βραχυχρόνια και διαβρώνοντας παράλληλα τη ρωσική πρωτοβουλία για ένα νέο συριακό σύνταγμα. Παρά ταύτα, δεδομένης της στρατιωτικής ισχύος της Τουρκίας και των τακτικών πλεονεκτημάτων της στην περιοχή, είναι ενδεχόμενο η Άγκυρα να επιδιώξει  μια εισβολή στη Συρία, και να αποσπάσει κάποια εδάφη, μέχρις ότου η Ρωσία ή οι ΗΠΑ επιβάλουν κάποια ανακωχή. Οι κινήσεις της Άγκυρας θα ήταν βέβαια προσεκτικές αποφεύγοντας ιδιαίτερα στρατηγικές περιοχές, όπως π.χ υπό κουρδική διοίκηση ημι-αυτόνομες Β.Α συριακές περιοχές, ή περιοχές γύρω από το Χαλέπι όπου η αντίδραση Ρώσων και Ιρανών θα ήταν άμεση και σφοδρή, ή περιοχές όπου  επικρατούν κουρδικές ομάδες υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ.

Παράλληλα όμως, ο Ερντογάν, κατά τη διμερή συνάντησή του με τον Πούτιν, προώθησε τον τουρκικό ρόλο στη λύση του προβλήματος μεταφοράς των 20 εκατ. τόνων σιτηρών τα οποία είναι αποθηκευμένα σε ουκρανικά σιλό. Η λύση του προβλήματος αυτού θα διευκόλυνε και τις ρωσικές εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων, οι οποίες γίνονται από τη Μαύρη Θάλασσα, όπως και οι ουκρανικές, ιδιαίτερα τώρα με την άφιξη της νέας ρωσικής σοδειάς (40 – 45 εκατ. τόνοι). Αυτό ήταν ένα σημαντικό κίνητρο για τη Ρωσία, ώστε απελευθερώνοντας τις ουκρανικές εξαγωγές να διευκολύνει και τις δικές της. Τελικά υπογράφτηκε συμφωνία  (22/7) για τη διευκόλυνση αυτών των εξαγωγών, μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας, με την παρουσία του Γ.Γ του ΟΗΕ και του Τούρκου προέδρου, στην Κωνσταντινούπολη, η οποία θα είναι ο επιχειρησιακός κόμβος και το ναυτιλιακό κέντρο της όλης διαδικασίας. Αυτή είναι μια σημαντική διπλωματική τουρκική επιτυχία, η έκβαση της οποίας βέβαια εκκρεμεί, όπου κυρίαρχος ήταν ο ρόλος του υπουργού Άμυνας Ακάρ.

Στόχοι του Ιράν

Οι αντικειμενικοί στόχοι του Ιράν από την τριμερή Συνάντηση ήταν πολλαπλοί. Πρώτον, η Τεχεράνη επιδιώκει μια διασφάλιση της ισορροπίας των δυνάμεων  στη Συρία και προς την κατεύθυνση αυτή ο Ιρανός θρησκευτικός ηγέτης Χαμενεϊ τόνισε στον Ερντογάν "ότι μια τουρκική εισβολή στη Συρία θα ήταν καταστροφική".  Ειδικότερα το Ιράν θέλει μια πολιτική συμφωνία, η οποία θα αποκλείει κάποια τουρκική στρατιωτική δράση στο συριακό έδαφος και εγγύηση των ιρανικών στρατηγικών συμφερόντων μετά τις αύξουσες επιπτώσεις του ουκρανικού πολέμου στα συριακά πράγματα (π.χ στρατιωτική αποδυνάμωση της ρωσικής παρουσίας στη Συρία – ευκαιριακή τουρκική επέκταση).

Δεύτερον, η διοίκηση Ραϊσί προσπαθεί να παγιώσει κόκκινες γραμμές ως προς το αυξημένο στρατιωτικό ενδιαφέρον  της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή, πχ συνοριακά προβλήματα στο Καραμπάχ, επιδιώκοντας παράλληλα αύξηση του ιρανο- τουρκικού εμπορίου, το οποίο ανέρχεται σε $30 δισ.


Τρίτον, η Τεχεράνη εκτιμά ότι το διεθνές σύστημα στο οποίο κυριαρχεί η Δύση φθίνει, οπότε είναι επιτακτικό να ισχυροποιήσει τους δεσμούς της με τη Ρωσία, προκειμένου να διασφαλίσει τα πολιτικά συμφέροντα και την ασφάλεια της χώρας. Παράλληλα βλέπει άμεσα οικονομικά και εμπορικά οφέλη από μια συνεργασία με τη Ρωσία, ειδικά καθώς οι δυτικές κυρώσεις συνεχίζουν να εμποδίζουν το ιρανικό εμπόριο.

Τέταρτο, η Διάσκεψη της Τεχεράνης είναι μέρος της στρατηγικής του Ιράν να επαναπροσδιορίσει τη διεθνή εικόνα της χώρας. Στόχος είναι να  ενισχύσει την θέση της στη διεθνή πολιτική και να αποδείξει στις δυτικές χώρες ότι η μεγάλη πίεσή τους δεν απέφερε καρπούς. Το Ιράν θα επιδιώξει να έχει κρίσιμο ρόλο και στις αποφάσεις πέραν των θεμάτων  της Μ. Ανατολής, οι οποίες αφορούν τη διεθνή ασφάλεια και τις πολιτικές για την ενέργεια.

Η Συνάντηση αυτή μεταξύ Ρωσίας, Τουρκίας και Ιράν δεν σηματοδότησε κάποια ιδιαίτερη εξέλιξη, αλλά μπορεί να χρησίμευσε για κάποιες αμοιβαίες διαβεβαιώσεις και την προβολή των ηγετών των χωρών αυτών. Η σημασία της έγκειται ακριβώς στο ότι δεν έδειξε κάποιες κατευθύνσεις, καθώς δεν υπήρξε αναφορά στο κοινό ανακοινωθέν της Συνάντησης π.χ για τρία βασικά θέματα, τα οποία παραμένουν ανοικτά όπως, οι Τουρκικές βλέψεις προς Συριακά εδάφη, η πρόοδος για ένα νέο Συριακό σύνταγμα το οποίο επιδιώκει η Ρωσία και η αντιμετώπιση  του   ημι-αυτόνομου υπό κουρδική διοίκηση εδαφικού τμήματος της Συρίας στα Β. Ανατολικά.

Η κατάσταση παραμένει ρευστή σε μια δυναμική ισορροπία, η οποία ίσως διευκολύνει βραχυχρόνια όλους τους παίκτες, ειδικά μετά την πρόσφατη  επίσκεψη Μπάϊντεν στην Μ. Ανατολή και την αναθέρμανση της Αμερικανικής ατζέντας για τα εκεί τεκταινόμενα.

* Ο κ. Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής


https://www.capital.gr/arthra/3649322/i-sunantisi-poutin-erntogan-raisi-stin-texerani-kai-oi-krufes-epidioxeis-tous

Author: Το Βήμα της Αιγιάλειας

Ανεξάρτητη eφημεριδα άποψης.