Του Χρήστου Χωμενίδη

Όταν είδα στην πρώτη τους αθηναϊκή προβολή "Τα Παράσιτα", την ταινία που  θριάμβευσε στα Όσκαρ, μού έπεσαν τα σαγόνια. Αισθάνθηκα όλο το δέος που γεννάει ένα αριστούργημα. Το οποίο δέος δεν έχει τίποτα να κάνει με την ιδεολογική τοποθέτηση τού δημιουργού του.

Με τα μηνύματα που τυχόν επιδιώκει να περάσει μέσω του έργου του στο κοινό. Ο Σελίν ήταν -και φαινόταν- αντισημίτης, φιλοναζιστής. Το "Ταξίδι" του "στην Άκρη της Νύχτας" αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί ποτέ. Ο "Ιβάν ο Τρομερός" του Σεργκέι Άιζενσταϊν γυρίστηκε κατά παραγγελία του Στάλιν, ο οποίος ταυτιζόταν με τον πρώτο Ρώσο Τσάρο. Λογίζεται -και δικαίως- ως σταθμός στην ιστορία του κινηματογράφου. Η τέχνη κοντολογίς, ακόμα κι αν στρατεύεται, κρίνεται καθεαυτήν. Η σπουδαία τέχνη αυτονομείται εντελώς από τα συγκείμενα του καιρού της και διαρκεί στον χρόνο. Έχω την εντύπωση πως "Τα Παράσιτα" του Κορεάτη μάστορα Μπονγκ Τζουν-Χο θα μπουν στον κανόνα του σινεμά. Θα προβάλλονται και θα απασχολούν και τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας.

Δοθέντων των παραπάνω είναι αστείο να δημοσιεύονται "πολιτικές" κριτικές για "Τα Παράσιτα". Να προσπαθεί η τάδε ή η δείνα ιδεολογική μερίδα να τα προσεταιριστεί. Νόημα έχει μόνον, με αφορμή την ταινία, να προχωρήσουμε σε ορισμένες διαπιστώσεις που αφορούν τον κόσμο μας. Η τέχνη της αφήγησης (είτε για λογοτεχνία πρόκειται είτε για θέατρο ή κινηματογράφο) ανέκαθεν μάς φώτιζε περισσότερο από την επιστήμη της στατιστικής. Ο Κάρολος Μαρξ είχε πει πως ο Μπαλζάκ, με την "Ανθρώπινη Κωμωδία" του, τού εξήγησε τη γαλλική κοινωνία σαφέστερα, γλαφυρότερα από τον οποιονδήποτε θεωρητικό, κοινωνιολόγο ή οικονομολόγο. Συμβαίνει σε όλους.

Διαπίστωση πρώτη: Ο κόσμος που εμάς -τους άνω των σαράντα- μάς διαμόρφωσε, το ευρωπαϊκό μοντέλο της χριστιανοδημοκρατίας-σοσιαλδημοκρατίας, το οποίο προβαλλόταν ως παγκόσμιο ιδανικό κατά τον Ψυχρό Πόλεμο αλλά και μετά την πτώση του σοβιετικού και τη μεταμόρφωση του κινέζικου "σοσιαλισμού", ο κόσμος των γονιών μας και των νιάτων μας είναι νεκρός. Η μεσαία τάξη που συνιστούσε τη ραχοκοκκαλιά του έχει παντού εντυπωσιακά συρρικνωθεί. Κυρίως δε έχει χάσει την αίγλη, την αυτοπεποίθηση, το αίσθημα ασφάλειας που τη χαρακτήριζε. Για όσους έχουν γεννηθεί περί το 2000 το μέλλον δεν θα έχει αποχρώσεις. Θα είναι πλούσιοι ή φτωχοί. Θα ανήκουν στην ελίτ ή στην πλέμπα, με καθαρά οικονομικούς μιλώντας όρους. 

Διαπίστωση δεύτερη: Οι φτωχοί του 21ου αιώνα δεν έχουν καμιά σχέση με το πάλαι ποτέ προλεταριάτο των πόλεων ή με τους αγρότικους πληθυσμούς που στερούνταν αξιόλογου κλήρου. Ό,τι εννοούμε ως εργατική τάξη ή ανειδίκευτους του τριτογενούς τομέα σαρώνεται ήδη από την τέταρτη τεχνολογική επανάσταση. Στο εγγύς μέλλον θα έχουμε ανθρώπους που ο μόχθος τους θα τιμάται λιγότερο από το κόστος λειτουργίας των μηχανών και οι οποίοι θα διπλώνουν, λόγου χάρη, χαρτόκουτα πίτσας όπως στα "Παράσιτα". Και πληθυσμούς που θα ασκούν "white collar” επαγγέλματα θα διαβιούν όμως ως "blue collar”. Η κόρη και ο γιός της φτωχής οικογένειας στα "Παράσιτα" διαθέτουν και παιδεία και δεξιότητες. Δεν τους εμποδίζει αυτό να μένουν σε μια ημιυπόγεια τρώγλη. Το φθινόπωρο του 2018, το περιοδικό "Time” είχε κυκλοφορήσει με μια εμφανώς ταλαιπωρημένη γυναίκα στο εξώφυλλο του. "Έχω πτυχίο master’s, δεκαεξαετή εμπειρία, κάνω δύο έξτρα δουλειές και πουλάω τακτικά το πλάσμα του αίματος μου για να πληρώνω τους λογαριασμούς. Είμαι μια Αμερικανίδα δασκάλα" ήταν ο ανατριχιαστικός υπότιτλος. Και αν ακόμα η εξαθλίωση των εκπαιδευτικών στις ΗΠΑ μπορεί να αποδοθεί στη διακυβέρνηση Τραμπ, ποιός ελπίζει ότι κάποιος Δημοκρατικός Πρόεδρος θα κατάφερνε να αλλάξει άρδην το κλίμα;

Διαπίστωση τρίτη: Οι πόλεις όπως τις αντιλαμβανόμαστε από τον καιρό της αρχαίας Αθήνας και της αρχαίας Ρώμης, ως χωνευτήρια διαφορετικών τάξεων, ιδεών και τάσεων, μάλλον φτάνουν στο τέλος τους. Τα κοινωνικά στρώματα δεν θα συγχρωτίζονται πλέον στον δημόσιο χώρο. Οι πλούσιοι θα κατοικούν σε πολυτελείς θύλακες, ενίοτε περιτοιχισμένους και φρουρούμενους (όπως ήδη συχνά συμβαίνει στην Αφρική, τη Νότια Αμερική και τη Μέση Ανατολή). Οι φτωχοί σε μπλοκ πολυκατοικιών, κάπως καλύτερα ίσως από τους πληθυσμούς στις φαβέλες ή τα μπαλιέ του Παρισιού. Οι μεν θα κυκλοφορούν με αστραφτερά αυτοκίνητα. Οι δε θα στοιβάζονται στις μαζικές συγκοινωνίες. Το ενδιαφέρον θα είναι ότι ενώ οι πλούσιοι δεν θα έχουν ποτέ περάσει ούτε απ’ έξω από τα ενδιαιτήματα των φτωχών, εκείνοι θα ονειρεύονται να τρυπώσουν στα δικά τους ως βοηθητικό προσωπικό. Και κάποιοι θα τα καταφέρνουν. Στα "Παράσιτα" η κρίσιμη σύγκρουση δεν συμβαίνει μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Αλλά ανάμεσα στους προηγούμενους και στους επόμενους υπηρέτες... 

Διαπίστωση τέταρτη: Οι πλούσιοι απανταχού θα είναι ομογενοποιημένοι. Θα έχουν τους ίδιους πάνω-κάτω κώδικες συμπεριφοράς, τις ίδιες αξιακές συντεταγμένες, τα ίδια ποπ είδωλα ή μάρκες-εμβλήματα σε ρούχα και αξεσουάρ. Ήδη συμβαίνει αυτό. Οι φτωχοί αντιθέτως πληθυσμοί κάθε χώρας θα διατηρούν περισσότερο τις εθνικές τους ιδιομορφίες.

Διαπίστωση πέμπτη: Οι επαναστατικές ιδεολογίες, οι παρηγορητικές θρησκείες μοιάζουν να βρίσκονται σε αποδρομή. Με εξαίρεση, προς το παρόν, το Ισλάμ… Οι μεν φτωχοί, στο τέλος της κάθε μέρας, θα νοιώθουν κάποια ανακούφιση που την έβγαλαν και πάλι καθαρή. Οι δε πλούσιοι που αντιμετώπισαν την πλήξη ή την κατάθλιψη τους.

Η παραπάνω δυστοπία προξενεί προφανώς ρίγη τόσο στους αριστερούς όσο και στους φιλελεύθερους. Βάση του φιλελευθερισμού είναι η κοινωνική κινητικότητα. Ένας κόσμος τειχών, κατακερματισμού, δεν θα θυμίζει τόσο καπιταλισμό όσο μεταμοντέρνα φεουδαρχία. Αυτόν τον κόσμο ωστόσο προφητεύουν όχι μόνο τα "Παράσιτα" αλλά και ο Μισέλ Ουελμπέκ, ο πιο πολυσυζητημένος αν μη τι άλλο συγγραφέας του καιρού μας.

Δείτε τα "Παράσιτα". Θα νοιώσετε αν μη τι άλλο για δυό ώρες επιβάτες στο τρενάκι του τρόμου.

* Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας
https://www.capital.gr/xristos-xomenidis/3411367/ta-parasita

Author: Το Βήμα της Αιγιάλειας

Ανεξάρτητη eφημεριδα άποψης.