Εκτύπωση
Άρθρα - Απόψεις
Εμφανίσεις: 730




Γράφει η δημοσιογράφος -ερευνήτρια Χριστίνα Φίλιππα

Τα ήθη, τα έθιμα και τις αντιλήψεις που συνοδεύουν τις σημαντικές στιγμές στη ζωή των ανθρώπων και  είναι πολύ βαθιά ριζωμένα στο συλλογικό ασυνείδητο (όπως  γέννηση, μύηση, γάμο, θάνατο, τέχνη, παροιμίες,  παραδόσεις κ.α ),  μελετά και εξετάζει η επιστήμη της λαογραφίας. Η Λαογραφία δηλαδή είναι προϊόν του λαού. Είναι τα στοιχεία που κληροδοτούνται στις επόμενες γενιές από το παρελθόν και το παρόν. Η παράδοση είναι γραπτή και προφορική. Η γραπτή είναι ό,τι έχουμε κληρονομήσει από τους προγόνους μας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η προφορική παράδοση, αντιπροσωπεύει τα στοιχεία που παραδίδονται από γενιά σε γενιά και συγκροτούν τον πυρήνα του λαϊκού πολιτισμού.



Πολλά από τα τελετουργικά και έθιμά μας, (π.χ. η τριχοκουρία, το τελετουργικό κόψιμο των παιδικών μαλλιών κατά τη βάφτιση) είναι  πανάρχαια. Αυτά τα τελετουργικά, αυτές οι πανάρχαιες συνήθειες δεν  ξεριζώθηκαν και σταδιακά η θρησκεία μας άλλες ενσωμάτωσε και κάποιες  αποδέχθηκε ή τις ανέχθηκε (όπως έκανε π.χ. με το Τριώδιο) γιατί δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά.

Παρατηρούμε,  ότι ακόμα και στη λύπη και την οδύνη του θανάτου και τη μεταθανάτια ζωή, ο λαός μας – και μάλιστα ο βαθειά θρησκευόμενος- διατηρεί τις πανάρχαιες ειδωλολατρικές αντιλήψεις και ελάχιστες επιδράσεις παρουσιάζει από το Χριστιανισμό.

Στα Μοιρολόγια μας ο θάνατος προσωποποιείται και ο λαός μας χρησιμοποιεί τους όρους «χαροκαμένος», «Κάτω Κόσμος», «Άδης», θρηνεί δε, μοιρολογώντας με εξαίσια δημοτικά τραγούδια όπως: «Η λυγερή στον Άδη», «το Δείπνο του Χάρου» «το τραγούδι του Χάρου» κ.α.

Τα πρώτα μοιρολόγια  τα βρίσκουμε στον Όμηρο, όπου αναφέρονται νεκρώσιμα τραγούδια της Ανδρομάχης, της Εκάβης, της Ελένης του Αχιλλέα κλπ., και το περιεχόμενό τους προσομοιάζει με αυτό των σημερινών, είναι δε τραγούδια που αποτελούνται συνήθως από 15σύλλαβους ή 11 σύλλαβους  στίχους και η αντίληψη για το θάνατο και τη μεταθανάτια ζωή παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες με την αντίληψη του αρχαίου κόσμου και με την εικόνα που δίνει ο Όμηρος.



Στα Νανουρίσματα είναι  συχνές οι επικλήσεις στον ύπνο που είναι ένα είδος σωματοποιημένου θεού με πολλές ιδιότητες, στον οποίο η μάνα τάζει δώρα για να κοιμίσει το παιδί της.

Τα ήθη και τα έθιμα μέσα στο χρόνο.

«Ο χρόνος στη λαϊκή αντίληψη δεν είναι μια έννοια αφηρημένη, μαθηματική. Είναι το περιεχόμενό του. Γιατί αυτό το έθιμο να γίνεται αυτή την εποχή»  ή «ποιά η σχέση ανάμεσα στην τελετουργική πράξη και στο χρόνο που τελείται»; όπως αναφέρει στο βιβλίο της «Οι 12 μήνες – Τα λαογραφικά» η αείμνηστη καθηγήτρια Λαογραφίας Αλκη Κυριακίδου – Νέστορος.

Δεκέμβρης-Χριστούγεννα και Καλλικάντζαροι

Ο Δεκέμβρης είναι ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας του χρόνου. Τον χαρακτηρίζει το  κρύο, το τέλος της σποράς και  η μείωση του φωτός.

Τα Χριστούγεννα όμως οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν. Έχουμε το χειμερινό ηλιοστάσιο, όπως λέγεται. Το φώς επηρεάζει τη ζωή μας. Η γιορτή των Χριστουγέννων  θεσπίστηκε να εορτάζεται 25 Δεκεμβρίου από τους χριστιανούς της Ρώμης, γύρω στο 335 μ.Χ. με σκοπό να παραμερίσουν τον περσικό θεό Μίθρα, θεό του φωτός και του Ήλιου, που ήταν πολύ αγαπητός και είχε γενέθλια 25 Δεκεμβρίου. Ο Χριστός συνδέθηκε με τον Ήλιο και υπάρχουν πολλά παραδείγματα στην υμνογραφία των Χριστουγέννων που  φανερώνουν τον σύνδεσμο αυτό.

Εχθρός του ήλιου είναι το σκοτάδι.  Η λαϊκή μας παράδοση δημιούργησε, κατά μία εκδοχή , αυτά τα όντα, τους καλικάντζαρους, που συμβολίζουν το σκοτάδι, ζούν όλο το χρόνο στα έγκατα της γης και είναι εχθροί του Ήλιου. Είναι πανάσχημα όντα, μαυρισμένοι, ελεεινοί, τριχωτοί με κέρατα και η μόνη δουλειά τους είναι να πριονίζουν το δένδρο που κρατάει τη γη.  Λίγο πριν τελειώσουν το έργο τους και ενώ το δένδρο κρέμεται από μία κλωστίτσα έτοιμο να πέσει, την παραμονή των Χριστουγέννων ανεβαίνουν στη γη όπου παραμένουν δώδεκα μέρες , το Δωδεκαήμερο, όπως λέγεται το διάστημα από τα Χριστούγεννα μέχρι των Φώτων. Το δένδρο όμως του κόσμου, που είναι ο Ήλιος, επουλώνεται και  ξαναγίνεται όπως πρώτα και χάρη σε αυτόν υπάρχει αυτή η φύση μέσα στην οποία ζούμε. Οι μύθοι των καταστροφικών καλικάντζαρων, που  απαντούμε σε ολόκληρη σχεδόν την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, συμβολίζουν έναν κύκλο ζωής, το τέλος του χειμώνα και της νεκρής φύσης και την έναρξη της άνοιξης και της αναγέννησης.

Άλλωστε, υπάρχουν πολλές δοξασίες που υποστηρίζουν ότι:

Οι Καλικάντζαροι ήταν ένα μυθολογικό δημιούργημα των πρώτων χριστιανών για να προτρέψουν τους άπιστους να βαπτιστούν.

Καλικάντζαροι έγιναν οι Ρωμαίοι στρατιώτες που σφαγίασαν τα νήπια της Βηθλεέμ, είτε είναι –μεταμορφωμένα– τα ίδια τα σφαγιασθέντα παιδιά είτε, το πιο γνωστό στον ελλαδικό χώρο, τα παιδιά που γεννήθηκαν την ημέρα των Χριστουγέννων.

Επίσης ότι Καλικάντζαροι γίνονταν όσα παιδιά γεννήθηκαν εντός του Δωδεκαημέρου και δεν βαπτίστηκαν αμέσως ή εκείνα στα οποία ο ιερέας δεν διάβασε σωστά τις ευχές του βαπτίσματος (Ν. Γ. Πολίτης, Παραδόσεις, τ. Α ́, 343).

Αφορμή γι αυτό το κείμενο στάθηκε ο θόρυβος που δημιουργήθηκε από μικρή μερίδα αιγιωτών και σχολιάστηκε και στα Αθηναϊκά ΜΜΕ, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα για την εικαστική αναπαράσταση των Καλικαντζάρων  στην Πλατεία Αγ. Λαύρας της πόλης τους.

Τις αφηγήσεις και τα δρώμενα για τους Καλικάντζαρους που είναι άμεσα συνδεδεμένα με τα Χριστούγεννα και το «Δωδεκαήμερο» μας κληροδότησαν οι παππούδες και γιαγιάδες μας, οι οποίοι δεν τα διέσωσαν επειδή υπήρξαν εχθροί της Ορθόδοξης  χριστιανικής πίστης ή άθεοι.

Αντιθέτως το (ξενόφερτο) έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δένδρου (όχι ως έλατο) υπήρχε σε όλες τις θρησκείες από την αρχαιότητα και στολίζεται και από μη χριστιανικούς λαούς. Να το καταργήσουμε;;

Ο ορθόδοξος Άγιος Βασίλης ούτε ευτραφής με κόκκινη στολή και γουνίτσα λευκή είναι, ούτε με δώρα έχει σχέση, ούτε με χιόνια και έλκηθρα. Αντίθετα, αυτά που κρατάει στα χέρια του είναι «χαρτί και καλαμάρι» και βέβαια καθόλου χρήματα. Ο ορθόδοξος Άγιος Βασίλης είναι ένας αδύνατος ασκητής και πεζοπόρος χωρίς ιδιαίτερες βιοτικές ανάγκες που μοιράζει ευχές και όχι πλούσια δώρα, όπως μας λέει ο ομότιμος καθηγητής της Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Μηνάς Αλεξιάδης.

Να τον καταργήσουμε;;

Δεν γνωρίζουν ότι η λαογραφία είναι προϊόν του λαού ως πολιτισμός του και είναι αδιανόητο να λοιδωρούν αυτόν τον πολιτισμό που προσδιορίζει την ταυτότητά του;

 

Το Βήμα της Αιγιάλειας
Author: Το Βήμα της Αιγιάλειας
Ανεξάρτητη eφημεριδα άποψης.

BLOG COMMENTS POWERED BY DISQUS