Γράφει ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης
Με νέους μύθους στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής ξεκίνησε το2019.Από πού προέρχεται η μεγαλύτερη απειλή ασφάλειας για την Ελλάδα είναι γνωστό. Από την Τουρκία. Τι κάνει όμως η Ελλάδα για να ελαχιστοποιήσει (ή και να ακυρώσει) την απειλή αυτή; Σχεδόν τίποτα το πολιτικά και μακροχρόνια σημαντικό. Ή μάλλον το αντίθετο, προβαίνει σε μια σειρά από ενέργειες χωρίς στρατηγική σκέψη βάθους που μάλλον οξύνουν την απειλή και συντείνουν στη διαχρονική επιβίωσή της. Και παράλληλα καλλιεργεί μύθους για δήθεν “νέους ρόλους” που αναλαμβάνει , μύθους που κινδυνεύει να πιστέψει και η ίδια με εξόχως ζημιογόνες συνέπειες. Και το πολιτικό σύστημα συνολικά μάλλον αδιαφορεί. Τρείς είναι οι τελευταίοι μύθοι.
Τρείς είναι οι μύθοι νέας εισοδείας. Πρώτον, ο (δήθεν) άξονας, συμμαχία (όπως ονομασθεί) μεταξύ Ελλάδας, Ισραήλ, Κύπρου και που με συμμετοχή των ΗΠΑ θα λειτουργήσει ως ασπίδα, ανάχωμα για την Ελλάδα απέναντι στην Τουρκία. Πρόκειται για επικίνδυνη φενάκη. Ξεκινά πρώτον από εξόχως εσφαλμένες υπόθεσεις: πρώτον, ότι οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας βρίσκονται σε ανεπανόρθωτη ρήξη και επομένως στο ενδεχόμενο μιας ελληνοτουρκικής σύγκρουσης η Τριμερής και με τις ΗΠΑ ως Τετραμερής θα βρεθεί αυθρμήτως στο πλευρό της Ελλάδας. Η υπόθεση αυτή είναι εσφαλμένη.Οι τελευταίες εξελίξεις το επιβεβαιώνουν . Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, παρά τις πρόσφατες εντάσεις, έχουν βάθος και πάντως τον τελευταίο καιρό έχουν μπει σε φάση βελτίωσης με την προοπτική μάλιστα ο Ντ. Τράμπ να επισκεφγεί την Άγκυρα σύντομα.
Οι ΗΠΑ προσφέρουν το αντιπυραυλικό σύστημα Patriot στην Τουρκία ενώ με την αποχώρησή τους από τη Συρία αφήνουν ελεύθερη την Τουρκία “να χειρισθεί” τους Κούρδους όπως και απαιτούσε από τις ΗΠΑ. Ο πραγματικός νικητής από την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συρία είναι, εκτός από τη Ρωσία, η Τουρκια γράφουν οι Financial Times. Και ορθώς . Τα όσα λέει ο υφυπουργός Γ. Μίτσελ για την Τουρκία δεν έχουν καμιά ιδιαίτερη βαρύτητα ή αξία. Την πολιτική απέναντι στην Άγκυρα την καθορίζει ο ίδιος ο πρόεδρος Τραμπ με τα γνωστά του παρορμητικά κριτήρια. Έτσι η υπόθεση ότι δήθεν οι ΗΠΑ έχουν επιλέξει την Ελλάδα ως στρατηγικό εταίρο έναντι της Τουρκίας αποτελεί “παραμύθι για μικρά παιδιά”. Η Τουρκία παραμένει ο δυνητικά στρατηγικός εταίρος για την Ουάσιγκτων και οι ΗΠΑ με γνώμονα αυτό θα διαμορφώσουν την οποιαδήποτε θέση τους στο ενδεχόμενο μιας ελληνοτουρκικής σύγκρουσης. Ας μην έχουμε αυταπάτες. Άλλωστε ακόμη και ο υφυπουργός Γ. Μίτσελ στην πρόσφατη συνέντευξή του τόνισε ότι η Τουρκία “μας είναι πραγματικά απαραίτητη”, ενώ για το ρόλο της Ελλάδας επεσήμανε ότι δεν θα πρέπει “να νοείται ως αντικατάσταση της Τουρκίας” (Καθημερινή, 16/12). Παρά ταύτα, στην Αθήνα αρκετοί φαντασιώνονται “νέους ρόλους” για τη χώρα με την υποστήριξη των ΗΠΑ.
Η Τουρκία παραμένει ως στρατηγικός εταίρος για τις ΗΠΑ κυρίως στη διαμόρφωση της ισορροπίας με τη Ρωσία (και Ιράν) . Εξ ου και η επιμονή της Ουάσιγκτων να αποτρέψει την προσέγγιση Άγκυρας – Μόσχας, πολύ περισσότερο την προμήθεια οπλικών συστημάτων από τη Ρωσία. Γιατί σε ότι αφορά την περιοχή της Μ. Ανατολής (και κατ’ επέκταση της Αν. Μεσογείου) οι ΗΠΑ έδειξαν ότι ελάχιστα ενδιαφέρονται ουσιαστικά. Το αντίθετο, οι ΗΠΑ αποχωρούν από την περιοχή όπως πιστοποιεί και η απόσυρση όλων των στρατευμάτων τους από τη Συρία, παρά την αντίθετη άποψη των Ευρωπαίων συμμάχων (αλλά και του υπουργού άμυνας Τζ. Μάτις ο οποίος για το λόγο αυτό άλλωστε παραιτήθηκε). Το πραγματικό ενδιαφέρον των ΗΠΑ εστιάζεται κυρίως στον Ειρηνικό και ειδικότερα στην Κίνα και στη σχεδόν παρανοϊκή εμμονή Τραμπ στο Ιράν..
Ο δευτερος αυτοτελής μύθος οικοδομήθηκε πάνω στις παραπάνω ψευδαισθήσεις για τον ρόλο των ΗΠΑ και συνδέεται με την στενή πρόσδεση σε σημείο εξάρτησης της χώρας που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ επιχείρησε πρόσφατα με τις Ουάσιγκτων . Από τις αρχές Οκτωβρίου είχαμε επισημάνει ότι η πολιτική αυτή ήταν «πολιτική χωρίς αρχές και χωρίς μακροχρόνια θεώρηση των ελληνικών συμφερόντων»( « Η πρόσδεση στις ΗΠΑ», ΤΑ ΝΕΑ, 12/10/18). Οι τρέχουσες εξελίξεις επιβεβαιώνουν πλήρως την εκτίμηση αυτή.
Ένας τρίτος μύθος που διακινείται τελευταία είναι αυτός του αγωγού East Med που θα καταστήσει την Ελλάδα περιούσια χώρα στον ενεργειακό χάρτη. Ο αγωγός αυτός θα συνδέσει – υποτίθεται – την Ανατολική Μεσόγειο (Ισραήλ, Κύπρο, Ελλάδα) με την Ευρώπη για τη μεταφορά του φυσικού αερίου της περιοχής. Μακάρι να μπορούσε να γίνει. Αλλά δεν πρόκειται- με τα σημερινά δεδομένα τουλάχιστον- να γίνει. Πρόκειται για ένα βολικό μύθο. Το οικονομικό κόστος, οι εδαφολογικές συνθήκες της Μεσογείου, τα σημερινά τεχνολογικά δεδομένα καθώς και η αβεβαιότητα γύρω από τις ακριβείς ποσότητες φυσικού αερίου καθιστούν αυτό το (μάλλον φαραωνικό) project ανέφικτο όπως άλλωστε λένε όλες οι σοβαρές μελέτες. Αλλά, όπως ορθώς έχει παρατηρηθεί, ο East Med είναι ένα “πολιτικό project”. Αποβλέπει ουσιαστικά να παρακάμψει την Τουρκία ως χώρα διέλευσης. Όπως “πολιτικό project” είναι και οι τριμερείς συμμαχίες. Το θεμελιακό ερώτημα όμως είναι: ελαχιστοποιείται έτσι ο κίνδυνος που αντιπροσωπεύει η Τουρκία για την Ελλάδα και μεγιστοποιούνται τα ελληνικά συμφέροντα με την επίλυση, μεταξύ άλλων, των διαφορών με τη χώρα αυτή; Η απάντηση είναι ένα ηχηρό όχι. Όσο η Ελλάδα εμφανίζεται με την πολιτική της να επιδιώκει τον αποκλεισμό ή περικύκλωση της Τουρκίας, τόσο η τελευταία γίνεται πιο επιθετική και απρόβλεπτη. Ο στρατηγικός στόχος της Ελλάδας θα έπρεπε να είναι ο ακριβώς αντίθετος: το “κλείδωμα” της Τουρκίας με τη συμμετοχή της με τους αυτονόητα ίδιους όρους στις περιφερειακές και κυρίως ευρωπαϊκές διαδικασίες. Κάνουμε μάλλον το αντίθετο. Μόλις τελευταία δηλώσαμε, π.χ. ότι δεν πρόκειται να δεχθούμε τη σύνδεση της Τουρκίας με τις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής αμυντικής ολοκλήρωσης (μέσω της PESCO). Λάθος.
Ακολουθούμε πολιτική χωρίς μακροχρόνια στρατηγική θεώρηση βάθους και με επιλογές αδιεξόδου και διαιώνισης των προβλημάτων.Αναζητούμε νέους ρόλους όταν έχουμε έναν και σημαντικό αλλά δεν το αξιοποιούμε: αυτόν του μέλους της ΕΕ χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει παράλληλα να εχουμε τις καλύτερες δεινατές σχέσεις με τις χώρες της περιοχής και επέκεινα.
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
BLOG COMMENTS POWERED BY DISQUS